در پزشکی و دندانپزشکی استریل کردن ابزار و وسایل به دلیل اهمیت جلوگیری از نفوذ باکتری، میکروب و میکروارگانیسم به داخل بدن انسان‌ها، بسیار پرکاربرد است. در این مقاله به بررسی یکی از مهم‌ترین اقلام مصرفی در چرخه استریل تجهیزات پزشکی، یعنی کاغذ استریل اتوکلاو می‌پردازیم.
انواع روش های استریلیزاسیون:
استریلیزاسیون به شیوه‌های متفاوتی قابل انجام است اما در پزشکی و زیرشاخه‌های آن استریل کردن محصولات باید سریع و دقیق انجام شود و معمولاً به چهار حالت زیر قابل انجام است:
- استفاده از حرارت بخار جهت استریل
- استفاده از گاز اتیلن اکساید برای استریل
- استریل به روش پلاسما
- استریل به‌وسیله اشعه گاما
حرارت بخار معروف‌ترین و رایج‌ترین شیوه استریل در حوزه دندانپزشکی است. در روش استریل به‌وسیله بخارآب، از دستگاهی به نام اتوکلاو استفاده می‌شود که در مقاله اتوکلاو به‌صورت مفصل به شرح اصول عملکرد آن پرداخته‌ایم.
نقش کاغذ اتوکلاو در چرخه استریل
استریل کردن تجهیزات دندانپزشکی دارای چرخه ثابتی است که باید مرحله‌به‌مرحله انجام شود. یکی از مهم‌ترین چالش‌ها پس از انجام فرآیند استریل، استریل ماندن محصولات موردنظر است. درروش استریل کردن تجهیزات با استفاده از حرارت بخار، کاغذ اتوکلاو پوششی است که در اطراف محصولاتی که قرار است اتوکلاو شوند قرار می‌گیرد تا محصولات استریل شده پس از پایان چرخه استریل، همچنان استریل باقی بمانند. در ادامه به بررسی دقیق‌تر نقش کاغذ استریل در این چرخه، می‌پردازیم:
همان‌طور که پیش‌تر نیز اشاره کردیم، یکی از مهم‌ترین چالش‌ها پس از مرحله اتوکلاو، نگه‌داشتن وسایل و ابزارآلات به‌صورت استریل و به‌اصطلاح un-sterile نشدن آن‌ها است.
کاغذ استریل اتوکلاو چیست؟
امروزه با ساخت و طراحی کاغذهای مخصوص استریل پزشکی، ابزار و وسایل پس از فرآیند استریل، استریل مانده و می‌توان از آن‌ها در بلندمدت استفاده کرد. در حقیقت زمانی که در مورد کاغذ اتوکلاو صحبت می‌کنیم منظور شاخه‌ای از کاغذهای مدیکال می‌باشند که یک‌طرف آن کاغذ و یک‌طرف آن فیلم است که معمولاً بانام کاغذهای استریل شناخته میشوند و در بازار به صورت رول، خرید و فروش میشوند.
کاغذ مورداستفاده در رول‌های کاغذ اتوکلاو معمولاً از کاغذ سلولز یا کرپ باکیفیت بالا و درجه پزشکی ساخته می‌شود. این مواد به این دلیل انتخاب میشوند که می‌توانند در برابر دما، فشار و رطوبت بالا در داخل اتوکلاو مقاومت کنند و درعین‌حال یکپارچگی خود را حفظ کنند.
کاغذهای اتوکلاو معمولاً سفید یا روشن هستند تا امکان شناسایی آسان لکه‌ها یا علائم احتمالی که می‌تواند نشان‌دهنده اختلال در فرآیند استریل سازی باشند را در چرخه استریل فراهم کنند.
کاغذ استریل به‌عنوان مانعی بین اقلام در حال استریل شدن و سطوح داخل اتوکلاو استفاده می‌شود و یک‌لایه محافظ در طول فرآیند استریل سازی ایجاد می‌کند. این کاغذ به‌عنوان یک پوشش تنفسی عمل می‌کند که به بخار و گرما اجازه نفوذ می‌دهد و درعین‌حال از ورود آلودگی جلوگیری می‌کند و شرایط استریلیزاسیون را حفظ می‌کند.
اندیکاتور رول استریل
از دیگر اجزای تشکیل‌دهنده کاغذهای استریل می‌توان به اندیکاتورهای کلاس یک که در سرتاسر طول‌ها وجود دارند اشاره کرد. این اندیکاتورها نشان‌دهنده انجام فرآیند استریل بر روی پک استریل می‌باشند به این معنی که اگر اندیکاتور روی پک تغییر رنگ داده باشد، فرایند نفوذ بخار بر روی پک، استریل انجام‌شده است.
تفاوت های بین کاغذ استریل و شان پزشکی
یکی از روش‌های جایگزین کاغذهای استریل، استفاده از شان‌های پزشکی می‌باشد که با قرار دادن ابزار و وسایل در لایه‌ای از شان انجام می‌شود. استفاده از کاغذهای استریل مزیت‌های بیشتری از شان های پزشکی دارد؛ که در ادامه به آن‌ها اشاره می‌کنیم:
زمان ماندگاری بیشتر در شرایط استریل
امکان مشاهده داخل پک استریل به دلیل شفاف بودن فیلم
عدم نفوذ پرز و ذرات کوچک برخلاف شان های پزشکی
خشک بودن و عدم وجود رطوبت برخلاف شان های پزشکی
اندازه رول های اتوکلاو
رول‌های استریل اتوکلاو به‌منظور استفاده و بسته‌بندی راحت و دقیق‌تر در سایزها و ابعاد متفاوتی عرضه میشوند. طبق استاندارد EN 868 که مربوط به استانداردهای تولید رول‌های استریل می‌باشد طول تمامی رول‌ها 200 متر و عرض آن‌ها در ابعاد 5، 7.5، 10، 15، 20، 25، 30، 35، 40، 45، 50، 65، 70 و 80 سانتی‌متر عرضه میشوند.
(در کشورهایی که واحد اندازه‌گیری آن‌ها inch می‌باشد، از استاندارد تولید متفاوتی استفاده می‌شود.)
توجه به این نکته ضروری است که رول‌های کاغذ اتوکلاو اقلامی یکبارمصرف هستند و نباید دوباره استفاده شوند. استفاده از یک کاغذ تازه و دست‌نخورده برای هر چرخه استریلیزاسیون برای اطمینان از استریلیزاسیون مناسب و به حداقل رساندن خطر آلودگی ضروری است.
برند های رول اتوکلاو در بازار ایران
در سال‌های اخیر استفاده از برخی برندهای رول استریل در بازار ایران مرسوم بوده‌اند، در ادامه نگاهی به آمار واردات و تولید آن خواهیم داشت:
- wepack: ساخت کشور ایتالیا
- PMS: ساخت کشور ترکیه
- Vpack: ساخت کشور ایتالیا
- E-line: ساخت کشور ایتالیا
- sky: ساخت کشور چین
- packmed: ساخت کشور ایران
آنالیز بازار رول اتوکلاو در ایران
رول اتوکلاو در درختواره تجهیزات پزشکی با نام فیلم کاغذ بسته‌بندی شناخته می‌شود. در حال حاضر 9 شرکت ایرانی این محصول را تولید می‌کنند که در این میان 6 شرکت به‌صورت مستقل، 2 شرکت با روش تکمیل و بسته‌بندی و 1 شرکت با روش برچسب‌گذاری این محصول را تولید می‌کنند.
ازنظر تعدادی حدود 60 درصد از کل رول‌های مصرفی در ایران، تولید داخل هستند و تنها 40 درصد از تعداد کل رول‌های اتوکلاو از خارج از کشور تأمین میشوند. بر اساس آمار منتشرشده توسط اداره کل تجهیزات پزشکی کشور، روند ارزبری که این محصول در سال‌های اخیر داشته است، در نمودار زیر نشان داده‌شده است. بر اساس داده‌های نمودار، در 5 سال اخیر حدود 4 میلیون دلار ارز از کشور بابت واردات این محصول خارج‌شده است که این میزان ارزبری معادل حدود 33 هزار عدد رول اتوکلاو می‌باشد.
